(Një reflektim mbi rëndësinë historike dhe kulturore të shkrimit në epokën dixhitale)
Nga Kastriot KOTONI
Në një kohë kur ekrani po dominohet nga klikime, lajme të menjeheshme dhe përmbajtje të “shpejta”, libri mbetet një oaz i qetësisë, një mundësi për të hyrë në dialog me kohën, me të kaluarën dhe me mendimin humanist. Kjo është reflektimi që ofron përshkrimi i përftuar për kultin e librit, i cili, ndonëse ka evoluar, ruan një vlerë të brendshme thelbësore.
Në të kaluarën, shkrimi nuk gëzonte respektin që ka sot. Ai konsiderohej si zëvendësues i të folurit dhe jo si institucion i veçantë. “Scripta manent, verba volant”, “E shkruara mbetet, e folura fluturon” nuk vlen për t’u interpretuar si degradim i të folurit, por për të nënvizuar qëndrueshmërinë e shkrimit dhe natyrën më të lirë dhe më të gjallë të fjalës gojore.
Filozofët e lashtë, si Pitagora nuk patën nevojë të linin gjurmë me dorëshkrime. Ai zgjodhi që mendimi i tij të përhapej përmes dishepujve dhe jo të fiksuar në fletët e librit. Shqetësimi ishte që letra “fiks” të mos e kapte frymën gjallëruese të dialogut njerëzor. Në këtë kuadër, fjala gojore mbetet privilegj i spontanitetit dhe i pranisë së së tashmes.
Me kalimin e shekujve u shfaq një tjetër domethënie: libri i shenjtë. Në Lindje dhe Perëndim, shkrimet si Kurani, Bibla dhe Teurain fituan statusin e teksteve të diktuara nga e Shenjta dhe të përfaqësuesve të komuniteteve të tyre. Kjo metamorfizë kulturore përforcoi idenë se libri nuk është vetëm objekt, por simbol.
Në shekullin e shpejtë të informacionit, disa paralajmërojnë pavlefshmërinë e librit. Megjithatë, mund të argumentohet se: më shumë se kurrë, libri ka vlerë. Ai është dëshmi e së kaluarës, mundësi për të reflektuar dhe për t’u përballur me kohën tonë, me ndryshimet e leximit, me teknologjinë. Teksti i përket një kohe, një stine – dhe për çdo lexues, çdo libër sjell stinën e vet.
Nëse një libër kërkon sakrificë, nëse leximi i tij bëhet detyrim, atëherë humbet thelbi i tij. Montenji dhe Emersoni paralajmëruan për këtë: leximi duhet të jetë gëzim, jo barrë.
Libri nuk është vetëm për ata që priren te teksti; ai është për këdo që reflekton, kritikon, ndërlidhet me mendimin tjetër. Kulti i librit nuk është vetëm nostalgji; është praktikë e vetëdijshme për të ruajtur frymën e dijes, të dialogut dhe të kujtesës.
Në kujtesën time mbetet bashkëpunimi me poetën ValdeteAntoniValdete AntoniValdeteAntoni për radioemisionin “Stinët e Librit” – një përvojë që më mësoi se çdo libër dhe çdo lexues ka stinën e vet, dhe se leximi është udhëtim.
