Specialisti i Konkurrencës Evropiane Philippe Aghion*, argumenton se Evropa po mbetet pas teknologjikisht (sidomos në AI) dhe financiarisht, duke kërkuar një transformim rrënjësor të bazuar në kthimin te filozofia e “shkatërrimit krijues” të Joseph Schumpeterit, zëvendësimi i firmave të vjetra me sfida të reja inovative. Përballë garës globale në AI, Evropa duhet të ndryshojë doktrinën e saj ekonomike dhe të përqafojë risinë radikale, duke garantuar një tranzicion social të drejtë.
Evropa po përballet me një krizë urgjente: ka mbetur pas teknologjikisht, sidomos në Inteligjencën Artificiale (AI), dhe vuan nga një mungesë dinamizmi që rrezikon sovranitetin dhe prosperitetin e saj.
Për të konkurruar me SHBA-në dhe Kinën, Evropa duhet të braktisë inovacionin gradual dhe të përqafojë “shkatërrimin krijues”, procesin thelbësor të zëvendësimit të firmave jo-efikase me sfidues të rinj inovativë.
Tri fusha për nxitjen e inovacionit: Për të ndezur inovacionin përparimtar (breakthrough innovation), Evropa duhet të veprojë me vendosmëri në:
1. Integrimin e tregut: Të hiqen pengesat për të krijuar një treg unik funksional, duke theksuar hyrjen e lojtarëve të rinj inovativë, e cila është thelbi i rritjes.
2. Financat pro-rrezikut Të krijohet një ekosistem financiar, si p.sh. “Kapitali Sipërmarrës (Venture Capital)”, që inkurajon marrjen e rrezikut afatgjatë nga firmat.
3. Politika industriale: Të lejohen politika industriale të qeverisura mirë, pro-konkurrencës dhe pro-inovacionit në sektorë strategjikë si AI, tranzicioni energjetik dhe mbrojtja. Gjithashtu, vendet e Eurozonës duhet të lejohen të marrin hua kolektivisht për investime rritëse.
Fleksiguria: Ta bëjmë shkatërrimin gjithëpërfshirës.
Shkatërrimi krijues sjell pa ndaresh zhvendosjen e punëtorëve. Për ta bërë këtë proces “socialisht të pranueshëm” dhe për të parandaluar përçarjet, Evropa duhet të miratojë modelin e “fleksigurisë” (Flexicurity), si ai danez.
Ky model kombinohet me:
1. “Fleksibilitetin e lartë të punësimit” duke lehtësuar ndryshimet e tregut.
2. Një rrjet të fortë sigurie sociale (duke kompensuar bujarisht punëtorët e zhvendosur), dhe
3. Politika aktive të tregut të punës (duke investuar vazhdimisht në rikualifikim dhe trajnime).
Në thelb, një revolucion industrial i nxitur nga AI kërkon që Evropa të heqë dorë nga pozita e saj si “gjigant rregullator dhe xhuxh buxhetor”, duke e bërë “shkatërrimin krijues” jo vetëm efikas për rritjen, por edhe të drejtë socialisht.
Evropa duhet të shndërrohet nga një gjigant rregullator në një fuqi inovative duke përqafuar “shkatërrimin krijues” të nxitur nga tregjet dhe politikat e reja, ndërkohë që siguron një tranzicion të drejtë social përmes modelit të “fleksigurisë”.
*Philippe Aghion është një ekonomist francez i njohur për punën e tij mbi “shkatërrimin krijues” dhe ekonominë e inovacionit. Kandidat për çmimin ‘Nobel’ në të ardhmen, ai ka kontribuar thellësisht në kuptimin e mënyrës se si konkurrenca dhe teknologjia nxisin rritjen ekonomike. Sot, Aghion është një nga zërat kryesorë që kërkon një transformim të modelit ekonomik evropian për të përqafuar inovacionin radikal dhe politikat pro‑rrezikut.
