Mësues i një kombi, shtyllë e arsyes, zemër që nuk u tremb kurrë.
Në 22 shtator 1953, Shqipëria humbi një nga mendjet e ndritura dhe zemrat e guximshme të saj. Mirash Ivanaj, një intelektual i shquar, pedagog, politikan dhe Ministër i Arsimit, u nda nga jeta në moshën 62-vjeçare, në spitalin e burgut të Tiranës, vetëm disa ditë para se të lirohej nga dënimi i padrejtë, i caktuar nga regjimi komunist.
I lindur më 12 mars 1891 në Podgoricë, në një familje shqiptare të ardhur nga Malësia e Shkodrës, Ivanaj u formua si një njeri i ditur dhe i angazhuar për çështjen kombëtare. Studimet e tij në Romë e bënë atë një nga intelektualët më të kompletuar të kohës. Në vitin 1923, ai u kthye në Shqipëri, ku së bashku me kushëririn e tij, Nikollë Ivanaj, themeloi gazetën “Bashkimi”, një organ i fuqishëm i Rilindjes Kombëtare.
Në vitin 1933, ai u emërua Ministër i Arsimit në qeverinë e Ahmet Zogut. Në këtë post, Ivanaj nisi një reformë të thellë arsimore, e njohur si “Reforma Ivanaj”, që e bëri shkollimin fillor të detyrueshëm për pesë vjet dhe krijoi një sistem të unifikuar arsimor në të gjithë vendin. Ky ishte një hap i rëndësishëm drejt modernizimit të Shqipërisë, në një kohë kur shumica e popullsisë ishte analfabete. Megjithatë, reforma e tij u ndesh me kundërshtimin e fuqive të huaja, veçanërisht të Italisë fashiste dhe pas një vendimi të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, ai dha dorëheqjen në vitin 1935.
Pas pushtimit italian të Shqipërisë në vitin 1939, Ivanaj u arratis në Turqi, ku jetoi për disa vite. Në vitin 1945, ai u kthye në Shqipëri, ku fillimisht u mirëprit nga regjimi komunist. Megjithatë, në vitin 1947, ai u arrestua dhe u dënua me shtatë vjet burg për agjitacion dhe propagandë, një akuzë të pabazuar që i shërbeu regjimit për të ndëshkuar intelektualët e pavarur. Në burg, ai punoi si përkthyes, duke kontribuar me dijen e tij të gjerë në përkthimin e veprave të ndryshme. Përkundër kushteve të rënda, ai ruajti dinjitetin dhe besimin në vlerat e tij.
Mirash Ivanaj është një simbol i guximit, i dijes dhe i dashurisë për atdheun. Ai la një trashëgimi të pasur, jo vetëm në fushën e arsimit, por edhe në atë të kulturës dhe të mendimit të lirë.
Në këtë 22 shtator, kujtojmë me nderim dhe respekt Mirash Ivanajn, një njeri që e dha jetën për dijen, lirinë dhe për atdheun. Ai është një shembull se si dashuria për atdheun dhe angazhimi për të mirën e përgjithshme nuk njohin kufij, as kohorë, as politikë.
Përulemi përpara punës së tij që nuk kërkoi kurrë duartrokitje.
Sot, kur drita dhe zhurma përzihen shpesh, ai na rikujton se drita s’ka nevojë të bërtasë: mjafton të ndriçojë. Se një reformë e vërtetë nuk është thjesht rresht në gazeta, por rrënjë në klasë. Dhe se Shqipëria bëhet, jo me fjalë të mëdha, por me orë mësimi të ndershme.
Toka i qoftë e lehtë, ministrit të shkollës shqiptare.
