Ja një model rekomandimi të balancuar për përdorimin e Inteligjencës Artificiale (AI) në shkencat humane, i menduar si udhëzues politikash për universitetet:
📑 Rekomandim i Balancuar për Përdorimin e AI në Shkencat Humane
- Parimi Themelor
AI nuk duhet të zëvendësojë mendimin, shkrimin dhe krijimtarinë e studentëve, por mund të shërbejë si mjet ndihmës në disa faza të procesit mësimor.
Qëllimi kryesor mbetet zhvillimi i aftësive kritike, analitike dhe shprehëse të vetë studentit.
- Raste të Lejueshme
✅ Mbështetje teknike – kontroll drejtshkrimi, gramatikë, sugjerime gjuhësore.
✅ Ndihmë për strukturim – sugjerim i formateve ose skemave për ese, pa dhënë përmbajtje origjinale.
✅ Kërkim paraprak – përdorim i AI për të identifikuar burime, autorë ose tema relevante, me detyrim që të verifikohet nga studentët në literaturë akademike.
✅ Asistencë për studentë me nevoja të veçanta – ndihmë për ata me sfida gjuhësore ose aftësi të kufizuara, për të rritur barazinë e aksesit.
✅ Praktikë reflektimi – përdorim i AI për të gjeneruar pyetje ose kundërshembuj që studentët më pas duhet t’i analizojnë dhe debatojnë vetë.
- Raste të Ndaluara
❌ Shkrimi i esesë nga AI – ndalohet prodhimi i përmbajtjes origjinale në vend të studentit.
❌ Analiza e teksteve letrare/filozofike nga AI – sepse eliminon aftësinë e studentit për të kuptuar vetë tekstin.
❌ Zëvendësimi i dialogut akademik – përdorimi i AI në vend të diskutimeve me profesorin ose shokët e klasës.
❌ Përdorim pa citim – çdo përdorim i AI duhet të deklarohet qartë në fund të punimit (transparencë akademike).
- Kornizë Etike dhe Pedagogjike
Transparencë: Studentët duhet të shënojnë nëse dhe si kanë përdorur AI.
Verifikim: Çdo informacion i marrë nga AI duhet të kontrollohet në burime akademike.
Rigorozitet: Profesorët të përfshijnë ushtrime ku AI nuk mund të përdoret (ese në klasë, diskutime, analiza të papritura).
Formim etik: Universitetet të ofrojnë kurse mbi përdorimin e përgjegjshëm të AI, në mënyrë që studentët të mësojnë dallimin mes ndihmës dhe zëvendësimit.
- Rekomandim Final
Universitetet duhet të ndjekin një qasje “AI si mjet, jo si mendje”. Në shkencat humane, ku thelbi është të kuptosh dhe të shprehësh përvojën njerëzore, AI duhet të kufizohet në mbështetje teknike dhe organizative, ndërsa çdo proces krijues, analitik dhe interpretues duhet të mbetet detyrë e studentit.#
Ky model i jep studentëve disiplinë pa i privuar nga teknologjia, dhe mbron thelbësinë e arsimit humanistik pa e izoluar nga realiteti digjital.
