Rrëfimtari që i dha shpirt gjuhës shqipe dhe dinjitet fjalës së lirë
Më 13 shtator 1907 lindi një zë që do t’i jepte letërsisë shqipe hijeshi, krenari dhe shpirt. Mitrush Kuteli, emri letrar i Dhimitër Paskos, u ngjit në horizontin e kulturës shqiptare jo si një yll që shfaqet e shuhet, por si një dritë e qëndrueshme që ndriçon ende ndër breza.
Ai ishte rrëfimtar i shpirtit të një populli që vuante e ëndërronte, që qante e këndonte në një gjuhë të përvuajtur, por të lartë. Në prozën e tij pulson fjalori i gjyshërve tanë, fjala e urtë, metafora e thjeshtësisë, melodia e një toke që nuk fliste përmes armëve, por përmes legjendave.
Mitrush Kuteli e deshi Shqipërinë me dhimbje të qetë dhe dashuri të thellë. E deshi me mendjen e një ekonomisti të talentuar, por sidomos me zemrën e shkrimtari që dinte ta shihte bukurinë edhe në gurin e një rruge fshati. Ai u përball me regjimin, me heshtjen, me burgun, me mënjanimin, por nuk e la asnjëherë fjalën të zhvishej nga dinjiteti. Nuk lejoi që pena e tij të kthehej në vegël të frikës.
Librat e tij si “Netë shqiptare”, “Ago Jakupi” “Tregime të moçme shqiptare”, apo përkthimet e mrekullueshme nga letërsia botërore, janë një testament i gjallë i një kulture që jeton përtej pushtimeve, përtej censurës, përtej vdekjes fizike.
Sot, më shumë se kurrë, duhet të kujtojmë se çfarë kemi trashëguar prej tij: shijen për fjalën e bukur, dashurinë për rrënjët tona, guximin për të qëndruar të ndershëm edhe kur gjithçka rreth nesh përkulet.
Mitrush Kuteli është gjuha që përpiqet të mos e humbasë bukurinë, që kërkon t’i flasë botës me dinjitet e me shpirt. Është dëshmia se fjala e ndershme është më e fortë se frika dhe se dashuria për atdheun nuk matet me brohorima, por me sakrificën e heshtur të një jete të tërë. Kuteli është prova se arti i vërtetë nuk i nënshtrohet kohës, por i mbijeton asaj; ai është kujtesa jonë e përjetshme, shenja se dinjiteti dhe e vërteta janë pasuria më e madhe që mund t’u dhurohet brezave.
Nga Borea Lisi
