(“Ai mund të kishte ndërtuar pallate—por në vend të tyre, ndërtoi biblioteka.”)
“Njeriu që vdes i pasur, vdes i turpëruar.” – Andrew Carnegie
Nga Arben MALAJ
Në një kohë kur Shqipëria ka nxjerrë pasanikë e miliarderë brenda dhe jashtë kufijve të saj, mbetet tronditëse fakti që shumë bashki, përfshirë Vlorën, nuk kanë pasur një bibliotekë publike për më shumë se 30 vite. Kjo mungesë nuk është thjesht infrastrukturore; është një pasqyrë e varfërisë shpirtërore që fshihet pas pasurisë financiare.
Në këtë kontekst, figura e Andrew Carnegie shërben si një reflektim i fuqishëm dhe një thirrje për ndërgjegjësim. Ai nuk ishte vetëm një nga miliarderët më të mëdhenj të shekullit XIX dhe fillimit të shekullit XX, por një lider që e pa pasurinë si një mjet për të ndërtuar një trashëgimi morale.
Nga varfëria në filantropi
Andrew Carnegie lindi në vitin 1835 në Skoci, në një familje të varfër. Emigroi në SHBA në moshën 13-vjeçare dhe nisi punë si djalë mesazhesh në një kompani telegrafike. Me kalimin e viteve, ai ndërtoi një perandori industriale përmes “Carnegie Steel Company”, të cilën e shiti për 480 milionë dollarë – një shumë marramendëse për kohën.
Por ajo që e bën Carnegie të paharrueshëm nuk është vetëm suksesi i tij financiar, por filozofia që e udhëhoqi: “Ungjilli i Pasurisë”. Ai besonte se pasuria nuk është privilegj, por detyrim moral. Sipas tij, një njeri i pasur duhet ta përdorë pasurinë për të mirën e shoqërisë, jo për luks personal.
Trashëgimia që frymëzon
Carnegie financoi ndërtimin e mbi 2,500 bibliotekave publike në SHBA, Britani dhe vende të tjera. Ai themeloi universitete si Carnegie Mellon University dhe institucione shkencore si Carnegie Institution for Science. Madje, kontribuoi edhe për paqen ndërkombëtare, duke financuar ndërtimin e Pallatit të Paqes në Hagë.
Ai mund të kishte ndërtuar pallate madhështore për vete, por zgjodhi të ndërtonte biblioteka, universitete dhe institucione publike. Kjo zgjedhje e ktheu atë nga një industrialist i pasur në një figurë morale, që e pa pasurinë si një mjet për të fuqizuar të tjerët.
Një thirrje për liderët shqiptarë
Nëse pasuria nuk shoqërohet me përgjegjësi sociale, ajo mbetet një numër në llogari bankare – pa ndikim, pa trashëgimi, pa kuptim. Shqipëria ka nevojë për liderë që e kuptojnë se dija është investimi më i fuqishëm që mund t’i bëhet një kombi. Bibliotekat publike, qendrat arsimore dhe institucionet kulturore janë themeli i një shoqërie të ndritur.
Andrew Carnegie nuk ishte shqiptar, por mesazhi i tij është universal. Ai na mëson se pasuria e vërtetë nuk matet me miliona, por me ndikimin që lë pas.
